Rượu làng Vân, bậc nhất danh tửu xứ Kinh Bắc

Được ủ từ những bông gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon trên cánh đồng Vân Xá, rượu làng Vân nức tiếng gần xa với hương vị nồng nàn, cay bùi, thơm ngon với men rượu bí truyền của người làng.

Chúng tôi bước chân tới tổ nghề vào một ngày đầu đông mưa bay lất phất, đi đò qua sông Cầu rồi xuyên qua làng gốm Thổ Hà, chưa qưa sông đã cảm nhận được mùi thùng phi bã rượu thơm lừng xông lên tận mũi.

Làng Vân, hay còn gọi là làng Vạn Vân, nằm ở phía Bắc xã Vân Hà, trải dài hơn 1km dọc tả ngạn sông Cầu, đối diện làng Đại Lâm bên kia sông. Vì 3 mặt tiếp sông nên ai tới làng đều phải đi qua 3 chuyến đò ngang. Làng Vân cũng bình dị như bao ngôi làng cổ khác tại Việt Nam.

Người ta thường nghe đến danh Rượu làng Vân, nhưng chẳng ai biết rượu làng Vân có tự bao giờ, mà chỉ biết rượu đã có từ rất lâu thời các vua chúa ngày xưa. Theo lời kể của dân làng, được biết tổ nghiệp của Rượu làng Vân là bà Nghi Định, bà mang nghề nấu rượu từ Trung Hoa truyền lại cho người làng Vạn Vân. Người Vân Hà luôn tự hào vì được sở hữu công thức bí truyền, không chỉ bởi hương vị ngọt bùi từ nếp cái hoa vàng hay thứ men gia truyền được tinh chế từ 35 vị thuốc bắc, mà còn từ nguồn nước trong veo, tinh khiết lấy từ các giếng khơi trong làng.

Cũng bởi vậy mà thành cái tich lệ, cứ mùng 4 tết Nguyên Đán hàng năm, mỗi nhà phải cử người đại diện ra chùa Rộc uống máu ăn thề, quyết phải giữ kín bí quyết tổ nghề, không được truyền cho người ngoài làng, kể cả là con gái trong nhà.

Nghệ thuật nấu rượu làng Vân

Rượu làng Vân chính gốc làm từ rượu gạo, chất lượng phân loại dần theo từng loại: Gạo tẻ, gạo nếp, nếp cái hoa vàng. Thường thì ủ 3 ngày sau đó đem vào bếp nấu là ra thành phẩm. Nhưng với nếp cái hoa vàng, từ khâu chọn nguyên liệu cũng đòi hỏi sự chỉn chu, tỉ mỉ của người nấu.

Sau 6 tháng ủ rượu, thứ rượu nếp trong vắt, nặng hơn 52 độ sẽ chuyển hoá thành thứ rượu vàng ươm, chỉ dăm, bảy độ, toả hương thơm dịu.

Long đong mỹ tửu

Rượu làng Vân xưa kia chẳng những tiếng tăm vang lừng khắp Kinh Bắc, mà còn được “vua biết mặt, chúa biết tên”, trong đó Bảo Đại – vị Hoàng đế An Nam cuối cùng ưa thích, ban cho bốn chữ Vân hương mỹ tửu. Hãng rượu Fontaine danh tiếng của Pháp cũng chọn rượu làng Vân làm rượu cốt để pha chế. Nhưng người làng Vân phải hoạt động bí mật, lén lút vì nhà cầm quyền Pháp lúc bấy giờ cấm ngặt việc người dân tự nấu rượu để cho loại rượu công-xi của chúng được độc quyền.

Rượu cổ truyền làng Vân được công nghiệp hóa với chất lượng đồng nhất, được đóng chai và có nhãn hiệu cầu chứng tại Tòa hẳn hoi được trong Nam ngoài Bắc và một số nước trong khối liên hiệp Pháp ưa chuộng.