“Bên kia sông Đuống
Quê hương ta lúa nếp thơm nồng
Tranh Đông Hồ, gà lợn nét tươi trong
Màu dân tộc sáng bừng trên giấy Điệp”
Quay ngược thời gian, chúng ta cùng trở về với làng tranh Đông Hồ, nhìn ngắm màu của thời gian còn in đậm dấu ấn trên những bức tranh Gà, lợn,…hay trên những bức tường đá tổ ong dọc con ngõ nhỏ mọc đầy rêu phong. Tranh Đông Hồ Người ta còn gọi nó bằng cái tên nôm na, thân mật hơn, đó là tranh Tết, bởi nó được sản xuất và bán vào dịp Tết Âm lịch cho khắp nơi ở chợ quê. Vào những ngày đó, trên từng vách nứa nhà tranh đơn bạc, màu sắc của tranh tưng bừng như tiếng pháo, niềm vui và mơ ước đầu năm.
Cách thủ đô Hà Nội hơn 30 cây số về phía Đông, làng tranh Đông Hồ nằm ở phía nam sông Dương, là một ngôi làng nhỏ ở huyện Thuận Thành, Bắc Ninh, nổi tiếng xa gần khắp chốn với những bức tranh dân gian được vẽ trên giấy Điệp có niên đại hơn 300 năm lịch sử…
Sở dĩ, những bức tranh Đông Hồ với nét vẽ tưởng đơn giản nhưng vô cùng cầu kỳ này tạo nên giá trị riêng không lẫn vào đâu được là nhờ chất liệu tạo nên chúng. Từ xa xưa, người làng Đông Hồ đã sử dụng giấy in từ giấy Điệp, loại giấy này được người dân tạo ra bằng cách nghiền nát vỏ của những con Điệp, một loại sò vỏ mỏng nước mặn. Sau đó, trộn bột mịn của vỏ sò với hồ nấu từ bột gạo nếp, quét lên mặt giấy in (làm bằng vỏ cây Dzo) bằng chổi lá thông. Chổi lá thông tạo nên những ganh chạy theo đường quét và vỏ điệp tự nhiên cho màu trắng, có ánh lấp lánh những mảnh điệp nhỏ dưới ánh sáng phản chiếu.
Nét độc đáo của tranh Đông Hồ nằm ở các đề tài gần gũi với đời sống sinh hoạt dân gian, tuy giản đơn nhưng phản ánh mơ ước, khát vọng về một cuộc sống đủ đầy, hạnh phúc. Hình tượng rõ ràng, dễ hiểu, ngôn ngữ tạo hình giàu tính nhân văn nên những bức Tranh Đông Hồ để lại ấn tượng sâu sắc và được yêu thích trưng bày trong nhà.
Tranh Đông Hồ chỉ gồm 4 sắc màu cơ bản đó là: Đen, Vàng, Đỏ, Xanh. Ngày nay, các nghệ nhân sử dụng nhiều màu sắc hơn, tuy nhiên, điều đặc biệt là những màu sắc này đều được tạo ra từ những nguyên liệu từ tự nhiên. Màu đỏ lấy từ sỏi non, gỗ vang; Màu vàng lấy từ hoa hòe; Màu đen lấy từ than lá tre gỗ; Màu xanh từ lá chàm…
Chính nhờ sự cẩn thận trong chế tác và pha chế màu, Tranh Đông Hồ chính hiệu luôn tươi sáng, rực rỡ và đặc biệt bền màu.
Thông thường, người ta đề thơ lên tranh bằng chữ Hán. Những câu thơ ngắn gọn, súc tích, hàm chứa chủ đề của bức tranh. Nhờ vậy, người xem dễ dàng nắm bắt được ý nghĩa của bức tranh và tư tưởng mà người nghệ nhân muốn truyền đạt.
Tranh Đông Hồ đóng vai trò như một di sản văn hóa, một dòng tranh dân gian không thể thiếu trong kho tàng tri thức dân gian Việt Nam. Chất liệu hội họa của tranh Đông Hồ mà bất cứ dòng tranh nào khác “cũng không thạo dùng và chưa nước nào có” . Khắc gỗ, in tranh – một nghề thủ công cổ truyền của dân tộc ta từ lâu đã được nhiều nước trên thế giới biết đến.Nó vừa là một nghề thủ công, vừa là một loại hình nghệ thuật dân gian rất Việt Nam. Đứng trước một tờ tranh Đông Hồ, chính là cái lý do tồn tại đó, cái ý vị hồn nhiên mà nó chứa đựng trong mình, hoặc cái ý tưởng trong lành mà nó muốn biểu đạt, đã là ta xúc động.
Dù dòng chảy thời gian thay đổi nhiều thứ, trên thớ điệp, khi hớn hở, khi thanh thản, những màu nguyên ngày nay vẫn rung lên theo ánh sáng. Màu vàng hòe tượng trưng cho sự no đủ, màu vàng rộm lên như cánh đồng lúa chín, màu xanh như luỹ tre, màu đỏ gấc như yếm thắm, màu nhiễu tím như thắt lưng, màu đen như váy lĩnh giữa mùa quan họ…
Những sự thật thú vị liên quan tới Tranh Đông Hồ, Bắc Ninh.
1/ PICASSO rất mê tranh Đông Hồ.
Năm 1963 – Họa sỹ Nguyễn Siên một trong những cây đại thụ của Mỹ thuật Việt Nam có dịp được tiếp kiến Picasso, đoạn trích dưới đây ghi lại cảm nghĩ của Ông:
…Khi tiếp ông (Nguyễn Siên) Picasso đưa ngay một xấp tranh lấp lánh dưới phấn điệp hay đang đỏ rực lên vô cùng nồng ấm của những tranh gà, tranh lợn, thầy đồ cóc, miêu nhi thủ lễ…hỏi ý kiến ông về những tấm tranh ấy với một niềm vui và nhiều cảm giác hào hứng tỏ lộ trên khuôn mặt của thiên tài thế kỷ…
2/ Tranh Đông Hồ giá bao nhiêu:
Trên Vietnam – Finearts.com thấy đề giá 1,5 USD cho 1 bức tranh khổ 24 x 35.
3/ Bức tranh Đông Hồ nổi tiếng nhất:
Đó là bức “Đám cưới chuột” .Bạn không tin ư ? Vậy bạn hãy chịu khó tìm đọc các tài liệu nói về tranh Đông Hồ, trong 10 bài thì hết 9 bài nhắc đến bức tranh này. Và đây cũng là bức tranh có nhiều dị bản, nhiều bài văn; thơ phân tích nhất trong số tranh Đông Hồ.
