Vào những ngày cận Tết nguyên đán Mậu Thân năm 2018, làng bánh chưng Tranh Khúc lại nhộn nhịp người qua lại chở hàng mang bánh cho khắp các đầu mối buôn chợ Tết. Mùi thơm của đỗ, vị bùi của nếp phảng phất khắp con đường nhỏ dẫn vào làng…
Làng Tranh Khúc thuộc xã Duyên Hà, huyện Thanh Trì, Hà Nội, là ngôi làng nổi tiếng từ lâu đời với nghề làm bánh chưng Tết cổ truyền. Không chỉ riêng dịp Tết, bánh chưng được làm quanh năm và là nghề mang lại thu nhập chính cho người dân nơi đây.
Những ngày này, nếu có dịp ghé qua Tranh Khúc, bạn sẽ được chứng kiến khung cảnh xe tải, xe máy chở lá dong, bánh chưng ra vào nhộn nhịp. Trong làng, từ trẻ nhỏ tới người già người rửa lá, người gói bánh, người trông nồi…
Bánh chưng Tranh Khúc được lựa chọn từ những nguyên vô cùng tỉ mỉ. Lá dong bọc ngoài bánh được nhập từ Tràng Cát (Hà Nội), Thanh Hoá hay Nghệ An, là loại lá dong tươi, có màu xanh đậm bắt mắt, bóng láng. Nếp nấu bánh buộc phải là nếp cái hoa vàng của Hải Hậu- Nam Định. Thịt lợn làm nhân bánh là lợn mới mổ, lấy chủ yếu từ nạc mông, đầu vai hoặc ba chỉ. Đỗ xanh làm bánh hạt tròn, tươi. Thậm chí, dây lạt buộc bánh phải được chọn từ vùng núi Lương Sơn, Hoà Bình….
Theo người dân nơi đây, nguồn nước dùng để nấu bánh chưng vô cùng quan trọng bởi nó quyết đinh độ mềm dẻo và mùi thơm làm nên đặc trưng của Bánh chưng Tranh Khúc.
“Địa thế của làng rất đẹp , nằm ven sông Hồng , hàng năm thì sỏi cát bồi đắp liên tục nên nguồn nước tại làng rất sạch , thậm chí không cần lọc mà có thể uống được ngay . Đây là điều mà ông trời đã ban cho dân làng Duyên Hà , Thanh Trì , Hà Nội ” .Lợi thế nguồn nước sạch , trong nên khi luộc bánh , bánh có vị ngon và thơm rất đặc trưng . Các kỹ thuật từ chọn lá dong , ngâm gạo nếp qua đêm, đồ đậu xanh rồi giã nhuyễn, ướp thịt lợn , gói bánh … các công đoạn đều có những bí quyết riêng . Những người ở đây từ người già tới trẻ em đều có thể gói bánh một cách điêu luyện , gói hoàn toàn bằng tay mà không cần tới khuôn . Trung bình mỗi tiếng có thể gói được 80 cái bánh rất vuông vức và đẹp mắt .
Ngay triền đê đầu làng, lá dong được ô tô chở về từ nhiều miền quê khắp cả nước tập kết thành một bãi lớn. Chị Nguyễn Thị Thủy, người làng Tranh Khúc đang chọn lá, cho biết: “Một ngày mới bắt đầu bằng việc cho bánh ra lò rồi xuất bánh, ra đê nhận lá dong, trưa về đãi nếp, đỗ và rửa lá, đầu giờ chiều bắt đầu gói. Cuối giờ chiều đem bánh vào nồi và nấu cho đến sáng, mùa vụ đến phải “lăn ra mà làm”. Vòng quay làm việc của người dân làm bánh chưng dường như không một phút ngơi nghỉ.
Công đoạn gói bánh được chia thành các khâu do từng người phụ trách, người rửa lá, người làm nhân, người gói bánh, người quấn lạt… Làm nghề lâu năm, bàn tay người thợ khéo léo, một lớp gạo – một lớp nhân rồi lại một lớp gạo… không cần khuôn mà vẫn có thể gói “trăm cái như một”, chưa đầy 30 giây đã gói xong một chiếc bánh chưng vuông vức.
Được biết, theo giá thị trường trung bình 1 chiếc bánh nặng 1,2kg có giá khoảng 50.000/chiếc. Tuỳ theo nhu cầu người đặt, đối với dịp cận Tết, giá mỗi chiếc bánh chưng có sẽ tăng cao hơn so với ngày thường, có loại lên đến 70.000-80.000/chiêc. Bánh được đóng gói, hút chân không thường đắt hơn từ 5-10.000/chiếc.
Hiểu được nghề làm bánh chưng là nghề mang lại thu nhập chính cho cả làng, mỗi hộ sản xuất ở Tranh Khúc luôn tự ý thức nâng cao chất lượng sản phẩm để đảm bảo uy tín làng nghề.
Nếu trước đây bánh chưng làng Tranh Khúc – Hà Nội phải dùng bếp than , bếp củi thì giờ đây đã có thể bếp điện tử , bếp gas . Cuộc sống người dân khi có nghề làm bánh cũng khá lên từ đó , thu nhập hàng tháng trung bình khoảng 5tr/1 người . Cuộc sống đảm bảo thì làng nghề làm bánh chưng Tranh Khúc sẽ còn được duy trì và phát triển dài lâu .
Hàng năm mỗi độ tết đến xuân về , dân làng Tranh Khúc rất bận rộn để gói bánh . Nếu ngày thường thì chỉ làm theo đơn đặt hàng từ 50-100 cái thì những ngày tết trung bình khoảng 1000 cái / ngày . Ở làng Tranh Khúc tết đến sớm hơn vì đầu năm dương lịch thôi , người dân trong làng ( khoảng 215 hộ làm bánh chưng ) đã bắt đầu nhập nguyên liệu về để làm phục vụ cho tết âm lịch .
