Giá đất ruộng đang quá thấp khiến người dân không chấp nhận chuyển đổi mục đích sử dụng đất và khiến cho diện tích ruộng bỏ hoang ngày càng nhiều.
Các chuyên gia bất động sản cũng bày tỏ sự lo ngại về quá trình tích tụ tập trung đất ruộng sẽ ảnh hưởng lớn tới đời sống lao động sản xuất của người dân. Trong khi đó, nhiều hộ dân không muốn sản xuất lao động nhưng vẫn giữ đất.
Vài năm gần đây ở Bắc Ninh, diện tích ruộng bỏ hoang ngày càng tăng. Câu chuyện người dân bỏ đất ruộng hoang không còn xa lạ. Thế nhưng việc bỏ ruộng với diện tích hàng ngàn hecta như hiện nay thì chưa bao giờ có trong lịch sử nông nghiệp nước ta.
Cụ thể, theo cục Trồng trọt và phát triển nông thôn thì không chỉ riêng ở Bắc Ninh, so với cách đây 3 năm, diện tích đất ruộng bỏ hoang ở đồng bằng sông Hồng đã gấp 4 lần.
Bà Trần Thị Minh Châu (viện chính trị quốc gia thành phố Hồ Chí Minh) cho biết: ” Nếu như giá thuê đất và bán đất ruộng mà hấp dẫn thì không việc gì người dân phải giữ cả. Nhưng vì giá đất ruộng hiện nay quá thấp thì không đáng kể để bán hoặc cho thuê nên xảy ra tình trạng tích tụ đất ruộng.
Huyện Lương Tài, Bắc Ninh là huyện thuần nông của tỉnh Bắc Ninh, những cánh đồng thẳng cánh cò bay, thế nhưng không phải là cánh đồng lúa, toàn bộ là cỏ hoang. Từ 2 năm nay, ông Minh đã bỏ hẳn 3 sào ruộng để chuyển sang nuôi bò.
“Hiện tại chúng tôi bỏ hoang 1/3 diện tích ruộng.” ông Minh cho biết.
Tính đến đầu tháng 3 năm nay, diện tích đất ruộng bỏ hoang đạt gần 25000 ha. Trong đó các tỉnh đồng bằng sông Hồng và trung du miền núi như Nam Định, Thái Bình, Hải Dương, Hà Nam, Hưng Yên, Hà Giang, Bắc Ninh…có diện tích đất bỏ hoang nhiều nhất, chiếm tới 63%.
Vấn đề ở đây là bài toán về Kinh tế. Nông dân trồng lúa có lời, có thu nhập thì họ mới làm, trong khi lợi ích kinh tế mang lại do trồng lúa hiện nay quá thấp, không bù lại chi phí người dân bỏ ra. Bởi vậy, ruộng bỏ không ngày càng nhiều.
Trên những cánh đồng, cỏ hoang mọc dài cả gang tay. Điều đó chứng tỏ nông dân bỏ ruộng đã từ lâu. Bây giờ đi tìm chủ của những mảnh ruộng này là việc vô cùng khó bởi họ đã chuyển tới nơi khác làm ăn, có thu nhập cao hơn. Với họ, trồng lúa là nghề cuối cùng nếu buộc phải chọn lựa, và cũng không mấy ai mặn mà với đồng ruộng bây giờ cả.
“Canh nông vì bản”, với nông dân, việc cấy cày trồng trọt là quan trọng nhất. Họ bỏ ruộng, hẳn là một câu chuyện xót xa đằng sau đấy. Thế nhưng, nếu như cứ gắn bó với cây lúa, hạt thóc thì thu nhập của nông dân cũng không được là bao. Bởi vậy, những vấn đề trong chính sách nông nghiệp đang rất cần được giải quyết thấu đáo.
Ngoài việc thu nhập thấp, theo cục trồng trọt và phát triển nông thôn có 3 nguyên nhân khác khiến nông dân bỏ ruộng đồng loạt là do Thiếu nhân lực, ruộng đồng manh mún, điều kiện canh tác khó khăn và đầu ra luôn bấp bênh.
Việc nông dân bỏ ruộng còn cho thấy đã đến lúc các chính sách phát triển nông nghiệp Việt Nam cần thay đổi.
Ông Lê Huy Ngọ, nguyên bộ trưởng bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho rằng: ” Chúng ta phải tạo ra năng suất lao động cao hơn bằng việc áp dụng máy móc, công nghệ vào trong sản xuất và tổ chức thị trường tốt hơn để có năng suất lao động cao hơn”.
Cách đây 4 năm, năm 2013, ông Hồ Sỹ Vinh ở Hải Dương là nông dân đầu tiên ở miền Bắc tự nguyện viết đơn trả đất ruộng cho nhà nước mà không mong nhận lại. Thời điểm đó, đây được coi là hiện tượng bất thường. Tuy nhiên 4 năm sau, tức thời điểm hiện tại, số nông dân đòi bỏ ruộng cao hơn gấp bội với diện tích hàng ngàn hecta. Tuy nhiên người ta ít đưa về nó nhiều hơn và coi như chuyện bình thường. Nhưng sâu thẳm trong nỗi xót xa đó là sự nuối tiếc của người nông dân về mảnh ruộng của mình.
Ông Minh (Lương Tài Bắc Ninh) cho biết:” Đất đai ruộng đồng bỏ rất hoang phí và tiếc. Kể cả những ai bỏ ruộng cọc cằn như thế cũng xót xa”.
Với góc nhìn khác, việc nông dân bỏ hoang đất ruộng là cơ hội để những người làm chính sách bắt đầu cải tổ nông nghiệp, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh, đặc biệt, chuyển đổi nong nghiệp từ cách làm manh mún nhỏ lẻ sang hình thức tập trung, quy mô lớn.
Mô hình kinh tế hộ gia đình với việc sử dụng đất nhỏ lẻ manh mún khó phù hợp với điều kiện phát triển nền nông nghiệp quy mô lớn, năng suất cao. Do đó, việc tập trung sản xuất tránh tình trạng đất ruộng bỏ hoang là rất cấp bách.
